ročitajte koja su dva poteza koja bi doprinela uspostavljanju održivih kulturnih odnosa i naučno-akademske saradnje

Srpsko-nemački odnosi u prošlosti su bili sadržajni, kompleksni i često složeni. Zavisili su uvek od date političke i društvene situacije u Srbiji i Nemačkoj i oscilirali su od dragocenih i raznovrsnih prožimanja dveju kultura do nesporazuma, sukoba i ratova.

Da li ste znali… da su Srbija i Nemačka prvi diplomatski susret imale još pre 820 godina, kada je Stefan Nemanja dočekao Fridriha Barbarosu, koji je u tom trenutku bio u krstaškom pohodu?

…da je među telohraniteljima Cara Dušana bilo i plaćenika sa prostora današnje Nemačke – «alemana», a da je jedan od njih, Palman Braht, dobio i titulu njihovog kapetana?

…da je jedna od prvih nemačkih škola u inostranstvu osnovana u Beogradu, te da je za njenog direktora 1829. postavljen Paul Verner?

…da je od 1885. do 1914. 110 Srba steklo akademska znanja na nemačkim univerzitetima?

Kulturna višeznačnost Srbije je Nemcima ostala privlačna, ali i nerazumljiva i zastrašujuća. Otuda, uvek tendiraju da u Srbiji vide ipak nepouzdanog i nestabilnog budućeg člana Evropske unije. Odgovornost Nemačke prema prostoru Balkana je uvek bila van diskusije, ali je stepen, uzrok i veličina odgovornosti za većinu nemačkih intelektualaca, a samim tim i za nemačko javno mnjenje ostala nepoznata – samim tim se ova istorijski uslovljena odgovornost svela na puku deklarativnost, bez definišuće sadržine. Nezainteresovanost nemačkih intelektualnih elita za Srbiju je trenutno velika i utiče indirektno kako na političke, tako i na privredne odnose dve zemlje. Akademske i naučne veze su se svele na lične kontakte i na mestimične kooperacije koje se uspostavljaju pre kao reziltat insistiranja SR Nemačke nego kao iskazana potreba za ovakvom saradnjom Republike Srbije.

Intelektualci koji su doktorirali na nemačkim univerzitetima u velikoj meri ostaju da žive i rade u Nemačkoj, tako da se ova vrsta saradnje može nazvati “odlivom mozgova”, odnosno “kupovinom glava”.

Srpski univerziteti se zadovoljavaju nekolicinom stipendija, studijskih putovanja i donacijama nemajući nikakav plan i program da tim kanalima promovišu izmešu ostalog i svoja naučna dostignuća i akademske kapacitete. Veze sa, za kulturni, umetnički i naučni svet bitnim publikacijama, izdavačkim kućama i institutima kao i sa kulturnim institucijama svakog tipa su sa srpske strane prepušteni isključivo pojedincima, bez ikakve institucionalne koordinacije i samim tim fragmentarne, nepredvidive i neprimetne, te za razvoj kulturnih odnosa dveju zemalja potpuno irelevantne. Jednom rečju, Srbi i Nemci se uopšte ne poznaju, iako smatraju da su jedni drugima veoma bliski, zato što ih je istorija nekoliko puta sudbonosno spojila.

SR Srbija bi morala da napravi dva ključna poteza, koja bi motivisala i SR Nemačku, ali i Republiku Srbiju da ozbiljno i studiozno pristupe uspostavljanju dugoročnih i održivih kulturnih odnosa, a pre svega naučno-akademske saradnje.

1. Da razvije Nemačke studije u Srbiji,

i to u cilju promovisanja nemačke kulture nezavisno od znanja jezika, čime bi se inspirisali i motivisali mladi ljudi da se zainteresuju za nemački jezik te za kulturno-naučnu saradnju sa Nemačkom. Nemačka i Srbija su u 20. veku mnogo puta zajednički pisali evropsku istoriju. To sudbonosno zajedništvo je mladoj generaciji kako u Srbiji, tako i u Nemačkoj sasvim nepoznato. Neophodno je informisati srpsku kvalitetnu javnost o nemačkoj istoriju i ponovo je zainteresovati za nemačku kulturu ne samo iz vremena Herdera i Getea, već i za nemačku kulturu posle 1945. Nemačka filozofska, politička, sociološka misao je duboko utemeljena u srpskoj teoriji, promovišući nemačka kulturna postignuća, promovišemo i sopstevne teorijske i kulturne pomake. 

2. Da otvori Srpski kulturni centar u Berlinu.

Ispostaviće se da će ovo biti najbitniji potez Republike Srbije u ponovnom osvajanju svog kulturnog-naučnog značaja u nemačkom javnom mnjenju. Kulturni centar u Berlinu, koji je jedan izuzetno izazovan kulturni prostor sa ogromnim ubrzanjem i pretećim tempom ne bi smeo biti organizovan kao klasično predstavništvo opterećeno formalnostima i nepotrebnim diplomatskim gestovima. Srpski kulturni centar u Berlinu bi morao biti sasvim skoncentrisan na suštinu svog zadatka bez gubljenja vremena „glancanjem“ diplomatskog parketa. Morao bi imati laganu, finansijski skromno opremljenu strukturu, koja ne bi smetala dinamici koju bi taj centar morao da razvije. Kulturni centar u Berlinu bi morao imati veliku nezavisnost kako bi mogao da agira kao prostor u kome se odvijaju raznovrsne kulturno-naučne aktivnosti. Morao bi biti tačka okupljanja intelektualne elite kako srpske, tako i nemačke, mora bi biti veoma aktivan kako u akviziciji kulturno-naučnih stedstava, tako i u intenzivnoj saradnji sa resornim institucijama.

Ovim potezom Srbija bi preuzela vodjstvo u davanju forme i sadržine u kulturnim odnosima sa SR Nemačkom, čime bi postala strana koja agira i koja te odnose usmerava na onu stranu koja njoj odgovara i koja se uklapa u njen sopstveni rast i modernizaciju, kao i u intenziviranje i ubrzavanja procesa integracije Republike Srbije u Evropsku Uniju. Istovremeno bi ovim potezima Republika Srbija otvorila vrata nemačkim društvenim i naučnim postignućima posle Drugog svetskog rata, počela da razumeva Nemačku ne kao silu, već kao partnera u evropskim integracijama na čiju podršku može da računa zato što je poznaje i ima načina da sama sebe u svojim stremljenjima i planovima učini razumljivom.

U pripremi teksta preuzet je sadržaj iz Strategije za unapređenje nemačko-srpskih odnosa, koju je priredila Jelena Volić-Hellbusch, izvršna sekretarka Foruma i CIM ekspertkinja u BFPE; kao i crtice iz istorije nemačko-srpskih odnosa, koje je sakupila prof Gabrijela Šubert iz Univerziteta u Jeni.